Η αποτέφρωση, ως εναλλακτική μέθοδος της ταφής, αποτελεί πλέον μια σύγχρονη και συχνά προτιμώμενη πρακτική διαχείρισης της ανθρώπινης σωρού μετά θάνατον. Αν και παραδοσιακά η ταφή ήταν η μοναδική επιλογή στις περισσότερες κοινωνίες, οι κοινωνικές, πολιτισμικές και περιβαλλοντικές μεταβολές των τελευταίων δεκαετιών έχουν οδηγήσει σε μια αυξανόμενη αποδοχή της αποτέφρωσης.
Στην Ελλάδα, παρά την αρχική αντίσταση λόγω θρησκευτικών και πολιτιστικών παραμέτρων, η αποτέφρωση έχει πλέον νομιμοποιηθεί και υλοποιείται με σύγχρονες υποδομές και θεσμικό πλαίσιο. Σε αυτό το κείμενο θα αναλύσουμε τι είναι η αποτέφρωση, ποια τα πλεονεκτήματά της έναντι της ταφής, πού μπορεί να πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα, η καύση νεκρών πώς γίνεται και ποιο είναι το σχετικό κόστος.
Τι είναι η αποτέφρωση νεκρών
Η αποτέφρωση νεκρών πώς γίνεται; Είναι η διαδικασία κατά την οποία η σορός ενός ανθρώπου εκτίθεται σε καύση, μέχρι να μετατραπεί σε τέφρα. Η τέφρα παραδίδεται στην οικογένεια του θανόντος ή τοποθετείται σε ειδικά σημεία αποθήκευσης ή διασποράς.
Γιατί επιλέγεται σήμερα;
Αν και στην αρχαιότητα η καύση νεκρών ήταν διαδεδομένη πρακτική, ιδίως σε πολιτισμούς όπως ο ελληνικός και ο ρωμαϊκός, η κυριαρχία του χριστιανισμού την περιόρισε, επιβάλλοντας την ταφή ως τον κυρίαρχο τρόπο διάθεσης των νεκρών σωμάτων. Σήμερα, η αποτέφρωση επανέρχεται στο προσκήνιο για λόγους τόσο πρακτικούς όσο και ιδεολογικούς.
Η αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη χώρου στα νεκροταφεία, η ανάγκη για εναλλακτικούς και λιγότερο δαπανηρούς τρόπους αποχαιρετισμού των νεκρών, αλλά και ο σεβασμός στην ατομική βούληση του θανόντος, έχουν οδηγήσει όλο και περισσότερους ανθρώπους να επιλέγουν την αποτέφρωση. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το ποσοστό αποτεφρώσεων ξεπερνά το 70%, ενώ και στην Ελλάδα η ζήτηση αυξάνεται σταθερά χρόνο με τον χρόνο.
Νομικό πλαίσιο και τι ισχύει στην Ελλάδα
Μέχρι το 2006, η αποτέφρωση δεν επιτρεπόταν στην Ελλάδα, καθώς το ελληνικό κράτος δεν διέθετε σχετικό θεσμικό πλαίσιο. Η πρώτη νομοθετική ρύθμιση έγινε με τον Ν.3448/2006, ο οποίος επέτρεψε την αποτέφρωση για όσους το ζητούν ρητά και το επιθυμούν για λόγους θρησκευτικής ή φιλοσοφικής συνείδησης. Ωστόσο, η καθυστέρηση στην κατασκευή υποδομών αποτέφρωσης καθυστέρησε την ουσιαστική εφαρμογή του νόμου.
Το 2019 λειτούργησε τελικά το πρώτο αποτεφρωτήριο στην Ελλάδα, στην περιοχή της Ριτσώνας. Προσφέρει, λοιπόν, πλέον τη δυνατότητα σε όσους το επιθυμούν να προχωρήσουν στην αποτέφρωση των συγγενών τους εντός ελληνικής επικράτειας, χωρίς να απαιτείται η μεταφορά της σορού στο εξωτερικό (π.χ. στη Βουλγαρία ή στη Γερμανία, όπως συνέβαινε παλαιότερα).
Σήμερα, η καύση νεκρών επιτρέπεται με τη γραπτή δήλωση του θανόντος ή, εφόσον δεν υπάρχει, με απόφαση του πλησιέστερου συγγενούς, βάσει νόμου. Οι δήμοι μπορούν να ιδρύσουν και να λειτουργούν κέντρα αποτέφρωσης, αν και μέχρι σήμερα λειτουργεί μόνο ένα ιδιωτικό κέντρο.
Κοινωνική και οικολογική διάσταση
Η αποτέφρωση έχει σημαντική κοινωνική και οικολογική διάσταση. Από κοινωνική άποψη, δίνει τη δυνατότητα επιλογής, ιδιαίτερα σε άτομα που δεν επιθυμούν την παραδοσιακή ταφή για προσωπικούς, θρησκευτικούς ή φιλοσοφικούς λόγους.
Οικολογικά, η αποτέφρωση θεωρείται πιο φιλική προς το περιβάλλον συγκριτικά με την ταφή, καθώς αποφεύγεται η κατανάλωση φυσικών πόρων, η χρήση χημικών ουσιών (π.χ. για την ταρίχευση) και η κατάληψη χώρου σε νεκροταφεία. Επίσης, ανταποκρίνεται στις ανάγκες όσων δεν έχουν οικογενειακό τάφο ή συγγενείς για τη φροντίδα του.
Πλεονεκτήματα της αποτέφρωσης έναντι της ταφής
Η επιλογή της αποτέφρωσης συγκεντρώνει μια σειρά από πλεονεκτήματα που την καθιστούν μια ολοένα και πιο ελκυστική επιλογή για πολλούς ανθρώπους.
- Οικονομικό όφελος για τις οικογένειες
- Σεβασμός στις επιθυμίες του θανόντος
- Αποτέφρωση διαδικασία: εύκολη και χωρίς πολύ γραφειοκρατία
- Περιβαλλοντικά οφέλη
Πιο συγκεκριμένα:
Οικονομικό όφελος για τις οικογένειες
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της αποτέφρωσης είναι το χαμηλότερο κόστος σε σχέση με την παραδοσιακή ταφή. Η ταφή συνεπάγεται έξοδα για το φέρετρο, την ταφή, την αγορά ή ενοικίαση τάφου, τη συντήρηση, τις εκταφές κ.λπ. Αντιθέτως, η αποτέφρωση έχει σαφές οικονομικό όφελος, καθώς το κόστος είναι εφάπαξ, χωρίς μελλοντικές υποχρεώσεις ή έξοδα.
Σεβασμός στις επιθυμίες του θανόντος
Η δυνατότητα επιλογής της αποτέφρωσης αποτελεί ένδειξη σεβασμού προς την προσωπική βούληση του θανόντος. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν την επιθυμία τους για αποτέφρωση μέσω διαθηκών ή δηλώσεων, θεωρώντας την μια πιο ουδέτερη ή πνευματική προσέγγιση στο τέλος της ζωής. Η κοινωνική αποδοχή της αποτέφρωσης συνδέεται άμεσα με την αναγνώριση της ελευθερίας αυτοπροσδιορισμού ακόμη και μετά τον θάνατο.
Αποτέφρωση διαδικασία: εύκολη και χωρίς πολύ γραφειοκρατία
Η διαδικασία αποτέφρωσης είναι απλή και μπορεί να ολοκληρωθεί ταχύτερα από ό,τι μια παραδοσιακή ταφή, η οποία συχνά συνοδεύεται από πολύπλοκες διαδικασίες και πολλές συναλλαγές με δήμους, ναούς και νεκροταφεία. Υπάρχουν, βέβαια, κάποια δικαιολογητικά για αποτέφρωση που είναι απαραίτητα, αλλά αυτά είναι ελάχιστα. Η αποτέφρωση παρέχει ευελιξία στον χρόνο και στον τόπο της τελετής, επιτρέποντας την καλύτερη οργάνωση ενός προσωπικού και ουσιαστικού αποχαιρετισμού.
Περιβαλλοντικά οφέλη
Η καύση νεκρών προκαλεί λιγότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε σχέση με την ταφή, η οποία απαιτεί έκταση γης, δημιουργεί πιθανούς κινδύνους ρύπανσης των υπόγειων υδάτων και απαιτεί τη χρήση υλικών όπως ξύλο, μέταλλα και χημικά. Η καύση νεκρών, όταν γίνεται σε σύγχρονα αποτεφρωτήρια με φίλτρα εκπομπών, θεωρείται περιβαλλοντικά ασφαλής και βιώσιμη πρακτική.
Μειονεκτήματα της Αποτέφρωσης
Εκτός όμως από τα οφέλη που υπάρχουν στην αποτέφρωση, όπως είναι φυσικό, παρουσιάζονται και κάποια μειονεκτήματα. Αυτά είναι:
- Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
- Έλλειψη φυσικού χώρου μνήμης
- Πολιτισμικές ή θρησκευτικές αντιρρήσεις
- Ψυχολογική δυσκολία αποδοχής
Πιο συγκεκριμένα:
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Η αποτέφρωση απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες (800–1000°C), οπότε καταναλώνει ενέργεια και εκλύει αέρια θερμοκηπίου (όπως CO₂), συμβάλλοντας έτσι στην κλιματική αλλαγή.
Έλλειψη φυσικού χώρου μνήμης
Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό τάφο, η τέφρα δεν συνοδεύεται πάντα από έναν σταθερό, επισκέψιμο τόπο μνήμης για συγγενείς και φίλους.
Πολιτισμικές ή θρησκευτικές αντιρρήσεις
Σε ορισμένες θρησκείες ή πολιτισμικά πλαίσια, η αποτέφρωση θεωρείται μη αποδεκτή ή ακόμα και προσβλητική για τον νεκρό.
Ψυχολογική δυσκολία αποδοχής
Για κάποιους ανθρώπους, η ιδέα της καύσης της σορού προκαλεί συναισθηματική δυσφορία ή θεωρείται πιο «βίαιη» σε σύγκριση με την παραδοσιακή ταφή.
Πού γίνεται η αποτέφρωση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η αποτέφρωση νομιμοποιήθηκε το 2006 και εφαρμόζεται πλέον, από το 2019, σε οργανωμένες και ειδικά αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις. Η πρώτη και μέχρι σήμερα μοναδική λειτουργεί στη Ριτσώνα, προσφέροντας υπηρεσίες αποτέφρωσης σύμφωνα με τις προβλεπόμενες προδιαγραφές και τη νομοθεσία.
Το Κέντρο Αποτέφρωσης στη Ριτσώνα
Πού γίνεται η καύση νεκρών; Το πρώτο και μέχρι στιγμής μοναδικό κέντρο αποτέφρωσης στην Ελλάδα λειτουργεί στη Ριτσώνα Ευβοίας από το 2019. Το κρεματόριο αυτό πρόκειται για μια σύγχρονη εγκατάσταση που πληροί όλες τις προδιαγραφές περιβαλλοντικής ασφάλειας και υγειονομικών όρων. Το κέντρο είναι ιδιωτικό και δέχεται σορούς από όλη την Ελλάδα, προσφέροντας οργανωμένες υπηρεσίες αποτέφρωσης και τελετών.
Η αποτέφρωση πώς γίνεται
Στη διαδικασία αποτέφρωσης είναι απαραίτητη η δήλωση πρόθεσης αποτέφρωσης, είτε με έγγραφη δήλωση του θανόντος, είτε με υπεύθυνη δήλωση για αποτέφρωση από τον πλησιέστερο συγγενή. Μετά είναι η μεταφορά της σορού από το γραφείο τελετών στο Κέντρο Αποτέφρωσης. Στη συνέχεια γίνεται η αποτέφρωση.
Η καύση νεκρών πώς γίνεται;
Σε ειδικό φούρνο υψηλής θερμοκρασίας, με την καύση να διαρκεί περίπου 1,5 με 2 ώρες. Στο τέλος υπάρχει η παράδοση της τέφρας. Η τέφρα τοποθετείται σε ειδική τεφροδόχο και στη συνέχεια παραδίδεται στην οικογένεια.
Η καύση οστών πώς γίνεται;
Η καύση οστών πραγματοποιείται συνήθως μετά από εκταφή, όταν τα οστά του νεκρού έχουν καθαριστεί και αποξηρανθεί πλήρως. Ένα ειδικός αποτεφρωτήρας χρησιμοποιείται για να γίνει η καύση. Αυτός ο αποτεφρωτήρας είναι ένας θάλαμος υψηλής θερμοκρασίας που έχει σχεδιαστεί ώστε να εξασφαλίζει την πλήρη καύση χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση. Σε αντίθεση με την αποτέφρωση ολόκληρης της σορού, η καύση οστών διαρκεί λιγότερο, καθώς πρόκειται για ήδη αποσυντεθειμένο υλικό. Μετά την καύση, τα υπολείμματα μετατρέπονται σε λεπτή τέφρα νεκρών – ανθρώπου, η οποία μπορεί να φυλαχθεί, να διασπαρεί ή να τοποθετηθεί σε ειδική λήκυθο. Η πρακτική αυτή επιλέγεται συχνά για λόγους χώρου στα κοιμητήρια ή προσωπικής επιθυμίας των συγγενών.
Τι ισχύει για τις τελετές αποχαιρετισμού
Το Κέντρο Αποτέφρωσης στη Ριτσώνα παρέχει τη δυνατότητα τελετής αποχαιρετισμού σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Οι τελετές μπορεί να είναι κοσμικές ή να περιλαμβάνουν προσωπικά στοιχεία, μουσική, ομιλίες, βίντεο κ.ά. Αυτό επιτρέπει στις οικογένειες να αποχαιρετήσουν τον αγαπημένο τους άνθρωπο με τρόπο που ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα και τις αξίες του.
Κόστος αποτέφρωσης
Η οικονομική διάσταση είναι ένα από τα βασικά ζητήματα που απασχολούν τις οικογένειες όταν καλούνται να επιλέξουν μεταξύ ταφής και αποτέφρωσης.
Κόστος αποτέφρωσης στο αποτεφρωτήριο
Το κόστος της αποτέφρωσης στο κρεματόριο στη Ριτσώνα ανέρχεται περίπου στα 650-750 ευρώ, ποσό που περιλαμβάνει την αποτέφρωση διαδικασία καύσης δηλαδή αλλά και την τεφροδόχο. Σε αυτό πρέπει να προστεθούν τα έξοδα του γραφείου τελετών για τη μεταφορά και τη φροντίδα της σορού (περίπου 800-1.200 ευρώ), καθώς και τυχόν επιπλέον υπηρεσίες, όπως τελετή αποχαιρετισμού ή μουσική επένδυση.
Συνολικά, το κόστος μπορεί να φτάσει τα 1.500 ευρώ, ποσό σημαντικά χαμηλότερο από την πλήρη ταφή, η οποία συχνά ξεπερνά τα 3.000 ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα μελλοντικά έξοδα φροντίδας του τάφου και εκταφής.
Αποτέφρωση οστών κόστος
Η αποτέφρωση οστών στην Ελλάδα, δηλαδή η καύση των οστών μετά από εκταφή, κοστίζει περίπου 250 ευρώ. Η διαδικασία αυτή συνήθως οργανώνεται μέσω γραφείου τελετών και περιλαμβάνει τη μεταφορά και την αποτέφρωση των οστών σε εξειδικευμένες εγκαταστάσεις.