Τι δεν πρέπει να κάνουμε όταν επέλθει θάνατος στο σπίτι
Μην μετακινήσετε τον νεκρό πριν έρθει ιατρός
Ένα από τα πιο συχνά και επικίνδυνα λάθη είναι η μετακίνηση του σώματος προτού το δει γιατρός. Η αυθόρμητη ανάγκη κάποιων ανθρώπων να «φροντίσουν» τον χώρο ή να αλλάξουν τη θέση του θανόντος μπορεί να φαίνεται φυσιολογική, αλλά δημιουργεί σημαντικά προβλήματα.
Ο γιατρός που θα κληθεί για να διαπιστώσει τον θάνατο, πρέπει να εξετάσει το σώμα στη θέση όπου βρέθηκε, ώστε να μπορέσει να πιστοποιήσει ότι ο θάνατος επήλθε με φυσιολογικό τρόπο και όχι υπό ύποπτες ή αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Αν το σώμα μετακινηθεί μπορεί να δημιουργηθούν νομικές απορίες για τις συνθήκες θανάτου, ο γιατρός ίσως αρνηθεί να εκδώσει πιστοποιητικό θανάτου, μπορεί να χρειαστεί επέμβαση της αστυνομίας και ο θάνατος ενδέχεται να χαρακτηριστεί ως “ύποπτος”, καθυστερώντας κάθε διαδικασία. Για τον λόγο αυτό, το σώμα πρέπει να παραμείνει ακριβώς όπως βρέθηκε, μέχρι να το εξετάσει ο αρμόδιος γιατρός.
Μην παραλείψετε την άμεση κλήση γιατρού
Ένα δεύτερο κρίσιμο λάθος είναι το να μην καλέσει κανείς γιατρό – είτε επειδή θεωρεί ότι ο θάνατος είναι «ξεκάθαρος», είτε επειδή βρίσκονται σε σοκ και δεν γνωρίζουν τη διαδικασία. Στην Ελλάδα, κανένας θάνατος δεν θεωρείται νόμιμα βεβαιωμένος χωρίς την εξέταση γιατρού και την έκδοση Ιατρικού Πιστοποιητικού Θανάτου (ΙΠΘ).
Αυτό το έγγραφο είναι απαραίτητο για όλα τα επόμενα βήματα: τη δήλωση στο ληξιαρχείο, την άδεια ταφής ή αποτέφρωσης, καθώς και για την ανάληψη του θανόντος από γραφείο τελετών. Αν δεν κληθεί γιατρός δεν μπορεί να εκδοθεί πιστοποιητικό θανάτου, η διαδικασία μπλοκάρει και μπορεί να εμπλακούν οι αρχές για να διαπιστωθούν οι συνθήκες. Συνεπώς, η κλήση γιατρού — είτε του προσωπικού γιατρού, είτε του ΕΚΑΒ, είτε υπηρεσίας εφημερεύοντος ιατρού — είναι το πρώτο και πιο απαραίτητο βήμα.
Μην αμελήσετε ή καθυστερήσετε τη δήλωση θανάτου στο ληξιαρχείο
Αφού εκδοθεί το ιατρικό πιστοποιητικό, οι συγγενείς έχουν υποχρέωση να δηλώσουν τον θάνατο στο αρμόδιο ληξιαρχείο — συνήθως μέσα σε 24 ώρες. Η καθυστέρηση δημιουργεί γραφειοκρατικές δυσκολίες, καθυστερεί την έκδοση άδειας ταφής ή αποτέφρωσης και μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω νομικές διαδικασίες ή αιτιολογήσεις.
Το ληξιαρχείο εκδίδει τη Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου, η οποία είναι το επίσημο δημόσιο έγγραφο που αναγνωρίζει τον θάνατο και απαιτείται για: την ταφή ή αποτέφρωση, τη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων, τις συντάξεις και ασφαλιστικά δικαιώματα, αλλά και κάθε μεταγενέστερη διοικητική πράξη. Η έγκαιρη δήλωση αποτρέπει εμπόδια και προσφέρει καθαρή διαδικασία από την αρχή.
Μην παραλείψετε τα βασικά στοιχεία ταυτοποίησης (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, ταυτότητα)
Ένα ακόμη συχνό λάθος είναι η ελλιπής προετοιμασία των δικαιολογητικών που χρειάζονται για τη δήλωση του θανάτου. Τα ληξιαρχεία απαιτούν συγκεκριμένα στοιχεία για να εκδώσουν τη ληξιαρχική πράξη, αλλά και το γραφείο τελετών χρειάζεται πληροφορίες για όλες τις διαδικασίες.
Απαραίτητα στοιχεία είναι ο αριθμός ταυτότητας του θανόντος, το ΑΜΚΑ, το ΑΦΜ, το Βιβλιάριο υγείας (όπου χρειάζεται) και το Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου. Αν κάποια από αυτά λείπουν ή δεν δοθούν εγκαίρως το ληξιαρχείο δεν μπορεί να ολοκληρώσει την καταχώρηση, δημιουργείται καθυστέρηση στη διαδικασία ταφής/αποτέφρωσης και μπορεί να απαιτηθούν επιπλέον δηλώσεις ή υπεύθυνες δηλώσεις. Επομένως, το σωστό είναι να οργανωθούν άμεσα όλα τα απαραίτητα έγγραφα.
Μην επιχειρήσετε να οργανώσετε μόνοι σας τις διαδικασίες αν δεν γνωρίζετε τη διαδικασία — ζητήστε βοήθεια από επαγγελματίες
Σε μια τόσο ευαίσθητη και δύσκολη στιγμή, οι οικείοι συχνά νιώθουν ότι πρέπει «να τα κάνουν όλα μόνοι τους». Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι η διαδικασία που ακολουθεί έναν θάνατο περιλαμβάνει πολλά πρακτικά και διοικητικά βήματα, όπως συνεννόηση με ληξιαρχείο, έκδοση αδειών, μεταφορά του σώματος, επιλογή τελετής και φροντίδα των απαραίτητων εγγράφων.
Ένα έμπειρο γραφείο τελετών αναλαμβάνει τη μεταφορά του θανόντος, την υποβολή δηλώσεων στο ληξιαρχείο, την έκδοση αδειών ταφής ή αποτέφρωσης, την οργάνωση της τελετής και τη διαχείριση όλων των λεπτομερειών που μπορούν να επιβαρύνουν τους συγγενείς. Η βοήθεια επαγγελματιών αποτρέπει λάθη, εξοικονομεί χρόνο και εξασφαλίζει ότι όλες οι ενέργειες γίνονται σύννομα και ομαλά.
Τα πρώτα σωστά βήματα μετά τον θάνατο στο σπίτι
Αφού δούμε τι δεν πρέπει να γίνει, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και τα σωστά αρχικά βήματα.
Κλήση γιατρού – οικείου ή έκτακτης ανάγκης
Το πρώτο και απόλυτα αναγκαίο βήμα είναι η κλήση γιατρού. Αν υπάρχει οικογενειακός γιατρός, μπορεί αυτός να έρθει στο σπίτι. Εναλλακτικά, καλείται το ΕΚΑΒ, που θα αποστείλει ιατρό ή θα δώσει οδηγίες.
Ο γιατρός εξετάζει τον θανόντα, διαπιστώνει τον θάνατο και εκδίδει το Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου. Χωρίς αυτό το έγγραφο, δεν μπορεί να προχωρήσει τίποτε άλλο.
Πώς βεβαιώνεται νομικά ο θάνατος – Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου
Το Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου (ΙΠΘ) εκδίδεται μόνο από γιατρό και περιλαμβάνει το ονοματεπώνυμο του θανόντος, την ημερομηνία και ώρα θανάτου και την αιτία θανάτου. Αυτό το πιστοποιητικό παραδίδεται από τους συγγενείς στο γραφείο τελετών ή απευθείας στο ληξιαρχείο για την επίσημη δήλωση.
Δήλωση θανάτου στο ληξιαρχείο
Η δήλωση γίνεται στο ληξιαρχείο του δήμου όπου επήλθε ο θάνατος. Συνήθως μπορεί να την αναλάβει το γραφείο τελετών, εάν οι συγγενείς το επιθυμούν.
Απαιτούνται το Ιατρικό Πιστοποιητικό Θανάτου, η ταυτότητα, το ΑΜΚΑ, το ΑΦΜ του θανόντος και τα στοιχεία δηλούντος (συγγενή ή υπεύθυνου). Το ληξιαρχείο εκδίδει ληξιαρχική πράξη θανάτου και την Άδεια Ταφής ή Άδεια Αποτέφρωσης.
Άδειες ταφής / αποτέφρωσης και διοικητικές ενέργειες
Με τη ληξιαρχική πράξη στα χέρια, οι διαδικασίες διαφοροποιούνται ανάλογα με την επιλογή της οικογένειας. Για ταφή χρειάζεται έκδοση άδειας ταφής, συνεννόηση με νεκροταφείο για ώρα και ημερομηνία και οργάνωση τελετής.
Για αποτέφρωση είναι αναγκαία η άδεια αποτέφρωσης, η αποστολή εγγράφων στο αποτεφρωτήριο και η επιλογή ημερομηνίας. Όλα αυτά συνήθως υλοποιούνται σε συνεργασία με το γραφείο τελετών, ώστε να αποφευχθούν λάθη ή καθυστερήσεις.
Ειδοποίηση αρχών και συγγενών – σωστές προτεραιότητες
Αφού κληθεί ο γιατρός και βεβαιωθεί ο θάνατος, οι οικείοι ενημερώνουν το γραφείο τελετών, τους στενούς συγγενείς και φίλους ή πρόσωπα που πρέπει να το γνωρίζουν. Ειδοποίηση αρχών απαιτείται μόνο όταν υπάρχουν αδιευκρίνιστες συνθήκες θανάτου, όταν ο γιατρός δεν μπορεί να πιστοποιήσει τον θάνατο ή όταν υπάρχουν ενδείξεις που απαιτούν έρευνα.
Αντιμετώπιση της κατάστασης με ψυχραιμία
Ο θάνατος στο σπίτι είναι μια στιγμή γεμάτη συναισθηματική φόρτιση και αναστάτωση. Ωστόσο, η γνώση του τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουμε μπορεί να αποτρέψει πολλά προβλήματα.
Το σημαντικότερο είναι να μην μετακινηθεί το σώμα, να κληθεί άμεσα γιατρός, να γίνει σωστά και έγκαιρα η δήλωση στο ληξιαρχείο, να υπάρχουν διαθέσιμα όλα τα έγγραφα ταυτοποίησης και να ζητηθεί βοήθεια από επαγγελματίες, ώστε να ακολουθηθούν οι διαδικασίες χωρίς λάθη. Με τη σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη, η οικογένεια μπορεί να επικεντρωθεί στο πένθος και να αφήσει τις διαδικαστικές λεπτομέρειες σε ανθρώπους που γνωρίζουν πώς να τις χειριστούν με σεβασμό και επαγγελματισμό.